مطالعات پشتیبان صنعت ماشینسازی
صنعت ماشینسازی، تأثیرات چندجانبه بر روی رشد اقتصاد کشور داشته و با فراهم آوردن زیرساخت تولید، توسعه بسیاری از صنایع دیگر را نیز تسهیل میکند و راهکاری عملی برای عبور کشور از مرحله مونتاژ به نوآوری محسوب میشود.
تجربه کشورهای پیشرو صنعتی نشانگر آن است که توسعه صنعتی به معنای واقعی، بدون تقویت طراحی و ساخت داخل ماشینآلات مورد نیاز برای خطوط تولید صنایع اولویتدار محقق نشده است. باید توجه داشت که توسعه صنعتی مفهومی فراتر از کارخانهداری است. بسیاری از کشورها از جمله کشور ما به توسعه صنعتی در پایینترین سطح آن یعنی کارخانهداری پرداختهاند که به معنی وابستگی دائمی به خرید تجهیزات و ماشینآلات از خارج و صرفاً اپراتوری تولید است؛ به عبارت دیگر صنعت «ماشینسازی» حوزهای مولّد و زیربنایی است که وضعیت آن در هر کشور، شاخصی مهم برای ارزیابی سطح توسعهیافتگی صنعتی و تولیدی آن کشور محسوب میشود.
کشورهای صنعتی پیشرو همچون آلمان و کرهجنوبی، در سیاستگذاریهای صنعتی خود، توجه ویژهای به صنعت ماشینسازی به عنوان یک صنعت راهبردی و مادر داشتهاند. همچنین کشورهای در حال توسعهای مثل چین، هند و ترکیه در گزار به مرحله صنعتی شدن، ماشینسازی را به عنوان یکی از محورهای اصلی توسعه صنعتی مد نظر قرار دادهاند. از همین رو مطالعه و بررسی سیاستها و اقدامات این کشورها و الگوبرداری از آن از روند توسعهای این صنعت فراهم میآورد و در ادامه تلاش شده است تا به صورت مختصر، به مطالعه صنعت ماشینسازی در هر یک از این کشورها پرداخته شود.
صنعت «ماشینسازی» حوزهای مولّد و زیربنایی است که وضعیت آن در هر کشور، شاخصی مهم برای ارزیابی سطح توسعهیافتگی صنعتی و تولیدی آن کشور محسوب میشود. صنعت ماشینسازی یکی از اولویتهای صنعتی اغلب کشورهای پیشرفته است که توسعه آن رشد اقتصادی، مزیتهای رقابتی و صادراتی و توسعه صنعتی پرشتاب را برای آنها به ارمغان آورده است. صنعت ماشینسازی در کشورهای توسعهیافته و در حال توسعه به عنوان پیشران توسعه صنایع دیگری چون راه و شهرسازی، کشاورزی و صنایع معدنی و شیمیایی ایفای نقش کرده و تمام صنایع، بهنوعی مشتریان محصولات تولیدی این حوزه محسوب میشوند. از این رو توسعه پایدار و متوازن در شاخههای مختلف صنعتی نیازمند رویکرد توسعهای، حمایتی و پویا به صنعت ماشینسازی است.
در کشور ما نیز، بهرغم ظرفیتهای مطلوب شامل فعالیت بیش از 1200 شرکت دانشبنیان در حوزه ماشینآلات و تجهیزات صنعتی و نیز پتانسیل ساخت بسیاری از ماشینآلات در داخل کشور، موانع و چالشهای مختلفی در برابر رشد این صنعت وجود دارد. از سوی دیگر، با توجه به شرایط تحریمی کشور، توسعه این صنعت راهبردی اهمیتی دو چندان پیدا کرده است. مسلماً یکی از ضروریترین اقدامات برای حمایت از این صنعت، اصلاح قوانین تضعیفکننده موجود و تدوین قوانین حمایتی جدید است. متأسفانه صنعت ماشینسازی به عنوان یک صنعت مادر، علیرغم اهمیت راهبردی آن، چه قبل از انقلاب و چه بعد از آن، از سوی سیاستگذاران صنعت کشور مورد بیمهری و کمتوجهی قرار گرفته است.
در این گزارشها تلاش شده تا ضمن مطالعه روند توسعه صنعت ماشینسازی در کشورهای منتخب، وضع موجود این صنعت چالشهای پیش روی آن در ایران بررسی شود و پیشنهادهای موجود برای توسعه این صنعت مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.