از نگاه سیاست صنعتی، ژاپن به عنوان یک کشور دیرآمده ، بر سیاست‌های “همپایی صنعتی” یا “هدف‌گذاری” صنایع دارای اولویت تأکید کرد که مبنی بر «اقدامات هماهنگ دولت برای هدایت منابع تولیدی برای کمک به تولیدکنندگان داخلی در صنایع منتخب و دارای اولویت برای رقابتی‌تر شدن» تعریف می‌شود. این همان سیاستی است که با فاصله کوتاهی، کره‌جنوبی نیز تجربه نمود و به سرعت به سمت توسعه صنعتی و اقتصادی حرکت نمود. در این رویکرد دولت‌ها ابتدا صنایع راهبردی را برای راه‌اندازی شناسایی کردند. سپس، حمایت از آن‌ها با رفتار ترجیحی مانند کنترل واردات، مشوق‌های مالیاتی و تأمین ساختارمند مالی ادامه پیدا کرد و در گام سوم، ارتقای رقابت‌پذیری صادراتی پیگیری شد
ورود ژاپن به عرصه نوین فناوری و صنعت، قدمتی کمتر از 2 قرن دارد. با این حال در همین مدت کوتاه این کشور شاهد بروز وقایع مختلفی اعم از مقابله با پذیرش مدرنیته و وقوع جنگ‌های جهانی بوده است. از همین رو بررسی شیوه مواجهه این کشور با وقایع از منظر سیاست صنعتی می‌تواند به شناخت روند توسعه صنعتی و اقتصادی این کشور کمک کند.
قبل از سال 1868، برای حدود هفت قرن، ژاپن تحت حاکمیت شوگان‌های توکوگاوا بود؛ به عبارت دیگر، ژاپن دارای یک امپراتور در مقام صرفاً تشریفاتی بوده و شوگان‌ها به عنوان رهبران نظامی وظیفه حفظ ثبات اجتماعی، اقتصادی و امنیتی را در قلمرو تحت کنترل خود داشتند. در این نظام طبقاتی دهقانان در پایین‌ترین سطح قرار داشته و پس از ایشان کشاورزان بزرگ‌تر و صنعتگران قرار می‌گرفتند و سپس طبقه‌ای از سربازان به نام سامورایی قرار داشتند که به اربابان منطقه‌ای خدمت می‌کردند.
گزارش پیش رو، نهمین گزارش از سلسله گزارش‌های مطالعات تطبیقی صنعت ماشین‌سازی در کشورهای منتخب است که در ذیل پروژه تدوین «سند راهبردی و برنامه اقدام صنعت ماشین‌سازی» تهیه گردیده است و رویکرد سیاست صنعتی کشور کره جنوبی را با تمرکز بر صنعت ماشین‌سازی این کشور مورد بررسی قرار می‌دهد.
به طور کلی از ابتدای آشنا شدن ژاپن با دنیای نوین در عصر میجی، دولت این کشور متوجه شد که قادر به حمایت از صنایع در حال توسعه صرفاً از طریق سازوکارهای حفاظتی و نظارتی نیست و به این نتیجه رسید که اگر ژاپن می‌خواهد به استقلال اقتصادی دست یابد، دولت باید مداخله مستقیمی در توسعه اقتصادی داشته باشد. از نگاه ژاپن، سیاست صنعتی به مجموعه‌ای از سیاست‌های مربوط به حمایت از صنایع داخلی، توسعه صنایع راهبردی و تعدیل ساختار اقتصادی در پاسخ به تغییرات داخلی یا خارجی اطلاق می‌شود. به عبارت دیگر دولت ژاپن برای دستیابی به اهدافی که معتقد است برای کل اقتصاد موثرند و توان رقابت کشور را در سطح جهانی افزایش می‌دهند، اقداماتی حمایتی و کنترلی را برای صنایع خاص در نظر می‌گیرد که به این اقدامات سیاست صنعتی اطلاق می‌گردد.
سیاست صنعتی اصلی ژاپن در دهه 1970 میلادی، «تبدیل صنایع موجود به صنایع مبتنی بر دانش» از طریق توسعه محصولات با کارایی بالا، معرفی فرآیندهای تولید جدید در صنعت مواد اولیه و تغییر رویه به سمت محصولات با ارزش افزوده بالاتر بود. همچنین ترویج ارتقاء ساختارهای صنعتی و توسعه صنایع مبتنی بر مونتاژ پیشرفته مانند صنایع خودروسازی در دستور کار بود.
سازمان‌دهی مجدد صنعت و تحول و ارتقاء ساختارهای صنعتی (شامل حمایت از ادغام و تملک شرکت‌ها و ورود جدید) همواره از سیاست‌های صنعتی ژاپن به ویژه در اواخر قرن بیستم بود و ژاپن برخلاف کشورهای اروپایی، از نظر سیاست صنعتی الگوی مداخله‌گرانه را دنبال کرده است.
برخی از مهم‌ترین سیاست‌های ژاپن در این حوزه عبارتند از:
بازار ماشین‌آلات صنعتی ژاپن با وجود توسعه‌یافتگی این کشور همچنان در حال شکوفایی است زیرا این کشور همچنان به نوآوری‌های تکنولوژیکی و پایداری زیست‌محیطی توجه دارد و در تلاش است تا تولیدات خود را در حوزه‌های مختلف متناسب با نیازهای نوآورانه منطبق سازد که این امر مستلزم به کارگیری ماشین‌آلات بهره‌مند از فناوری‌های نوین است. شرکت‌ها به طور فزاینده‌ای در تلاش برای دستیابی به راه حل‌های پیشرفته در طراحی و تولید ماشین‌آلات صنعتی هستند تا در عرصه رقابت باقی بمانند و نیازهای رو به رشد مصرف‌کنندگان ژاپنی و بین‌المللی را برآورده کنند.
ماشین‌ابزار به عنوان ابزار پایه‌ای توسعه صنعت ماشین‌سازی، از اصلی‌ترین حوزه‌های این صنعت راهبردی به شمار می‌رود؛ به نحوی که کیفیت تولیدات صنعت ماشین‌سازی به ماشین‌ابزار مورد استفاده در این صنعت وابسته است و اگر از ماشین‌ابزار مناسب و دارای فناوری‌های پیشرفته در تولید ماشین‌آلات مورد نیاز صنایع هدف استفاده شود کیفیت محصولات صنایع بهره‌بردار و بازدهی آن‌ها نیز ارتقا خواهد یافت.
ژاپن یکی از مهدهای اصلی برای تولیدکنندگان و توسعه‌دهندگان حوزه رباتیک در جهان است. به نحوی که در سال 2022، 45 درصد از تمام ربات‌های صنعتی در جهان توسط شرکت‌هایی در ژاپن تولید یا طراحی شده‌اند و این عدد نسبت به سال قبل از آن شاهد رشد 1.6 درصدی بوده است. ژاپن در سال 2021 به ازای هر 10.000 انسان، 631 ربات در بخش تولید به کار گرفته است که در مقایسه با ایالات‌متحده با نرخ 274 ربات صنعتی به ازای هر 10.000 انسان، جایگاه ویژه این کشور را در حوزه رباتیک صنعتی نشان می‌دهد. اندازه بازار ربات‌های صنعتی ژاپن در سال 2024 به 1.27 میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود که در سال 2025 به 1.38 میلیارد دلار برسد.
ژاپن بازار فروش مهمی برای ماشین‌های کشاورزی است. بازار ماشین‌های کشاورزی در ژاپن، تحت تسلط چهار تولیدکننده بزرگ ژاپنی (کوبوتا، یامار، ایسکی و میتسوبیشی ماهیندرا) با سهم تجمیعی حدود 81 درصد است و 19 درصد باقیمانده به سایر شرکت‌های موجود در بازار و تولیدکنندگان خارجی اختصاص دارد. اندازه بازار ماشین‌های کشاورزی ژاپن در سال 2024 به بیش از 4.90 میلیارد دلار رسید و انتظار می‌رود تا سال 2029 به 6 میلیارد دلار برسد؛ به عبارت دیگر پیش‌بینی می‌شود که تا پایان دهه جاری میلادی (2029) این حوزه با نرخ رشد سالانه مرکب 5.60 درصدی همراه باشد.
این دسته شامل تجهیزات مختلفی از جمله بیل مکانیکی، بولدوزر، میکسر بتن، جرثقیل و لودر است. استفاده از این ماشین‌آلات طیف وسیعی از کاربردها را اعم از جاده‌سازی، ساخت آسمان‌خراش‌ها، حفاری تونل، نصب خطوط لوله نفت و گاز، ساخت پل، حفاری و استخراج معادن، عملیات دفن زباله، فعالیت‌های کشاورزی سنگین و ساخت سد در بر می‌گیرد. با توجه روند ادامه‌دار توسعه ژاپن، این کشور همواره در زمینه توسعه ماشین‌آلات راه‌سازی پیشگام بوده و به‌رغم محدودیت منابع معدنی این کشور، ژاپن همواره یکی از کشورهای پیشرو در تولید ماشین‌آلات معدنی بوده است. اندازه بازار اجاره تجهیزات عمرانی و ساختمانی ژاپن در سال 2023 به 10.7 میلیارد دلار رسید. با نگاهی به آینده، انتظار می‌رود این بازار تا سال 2032 به 18.7 میلیارد دلار برسد و نرخ رشد 6.40 درصد را در طول سال‌های 2024-2032 تجربه کند.
«اندیشکده صنعت ماشین‌سازی» در سال 1398 در پژوهشکده مطالعات فناوری تاسیس گردیده است و نهادی پژوهشی و تصمیم‌ساز است که از طریق «مشارکت مستمر با صنعتگران و انجمن‌های تخصصی فعال در این صنعت» به دنبال «ارتقای جایگاه صنعت ماشین‌سازی در سیاست‌گذاری کلان و برنامه‌های توسعه صنعتی کشور» است. مأموریت اصلی این اندیشکده، سیاست‌پژوهی و ایجاد بستر همفکری با جلب مشارکت فعالان این حوزه با هدف پیگیری ایجاد زیرساخت‌های قانونی، نهادی و سیاست‌گذاری برای توسعه این صنعت راهبردی است.
«اتاق فکر و اقدام صنعت ماشین‌سازی» یا به اختصار «افکام» مجموعه رویدادهایی برای ارتباط پژوهشکده با اصناف، سازمان‌ها و فعالان صنعت ماشین سازی است که با هدف مشارکت مستمر با صنعتگران و انجمن‌های تخصصی برگزار می‌شود.
درخواست شما با موفقیت ارسال شد.
