سخنی کوتاه در اهمیت صنعت ماشین‌سازی
صنعـت «ماشین‌سـازی» حـوزه‌ای مولّـد و زیربنایـی اسـت کـه وضعیـت آن در هـر کشـور، شـاخصی مهــم بــرای ارزیابــی ســطح توســعه‌یافتگی صنعتــی و تولیــدی آن کشــور محســوب می‌شــود. ایــن صنعـت، بـا تامیـن بخـش مهمـی از زیرسـاخت‌های تولیـد، توسـعه صنایـع دیگـر را تسـهیل می‌کنـد از ایـن رو تحـول صنعـت راهبـردی ماشین‌سـازی می‌توانـد بـه عنـوان راهـکاری عملـی بـرای عبـور صنایـع کشـور از مرحلـه مونتـاژ بـه نـوآوری و حرکـت اقتصـاد کشـور از مرحلـه خام‌فروشـی منابـع طبیعـی بـه سـمت ارزش‌آفرینـی مبتنـی بـر فنـاوری و نـوآوری مدنظـر قـرار گیـرد.
تجربــه کشــورهای توســعه‌یافته‌ای چــون آلمــان و کره‌جنوبــی و در ادامــه آنهــا مســیر در حــال پیمـودن کشـورهای درحـال توسـعه ماننـد هنـد و ترکیـه گـواه ایـن واقعیـت اسـت کـه یکـی از راهبردهــای اصلــی ایــن کشــورها در مســیر توســعه پایــدار، توجــه بــه صنعــت ماشین‌ســازی در سیاسـت‌گذاریهای صنعتـی و حمایـت ویـژه از ایـن صنعـت بـه عنـوان یکـی از محورهـای اصلـی توسـعه صنعتـی بـوده اسـت؛ چـرا کـه ایـن کشـورها بـه ایـن واقعیـت دسـت یافتـه‌انـد کـه یکـی از مهمتریــن حلقه‌هــای موجــود در زنجیــره ارزش هــر صنعــت اولویــت‌داری، حــوزه ماشین‌ســازی مرتبـط بـا آن صنعـت اسـت.
رضا اسدی‌فرد
رئیس اندیشکده صنعت ماشین‌سازی
در کشـور مـا نیـز، بـه رغـم اینکـه بالـغ بـر 1500 شـرکت تجهیزات‌سـاز وماشین‌سـاز دانش‌بنیـان و در مجمــوع حــدود 6000 شــرکت فعــال در صنعــت ماشین‌ســازی وجــود دارد کــه توانایــی پاســخگویی بــه بخــش عمــده‌ای از نیــاز کشــور را دارنــد، ســالانه حــدود 5 تا 10 میلیــارد دلار از منابــع ارزی کشــور صــرف واردات ماشــین‌آلات و تجهیــزات صنعتــی می‌شــود کــه حــدود 20 درصــد از کل واردات کشــور اســت. بــه نظــر می‌رســد ایــن مســئله ناشــی از ذهنیــت و دیــدگاه مدیــران و سیاســت‌گذاران صنعتــی کشــور نســبت بــه ضــرورت واردات ماشــین‌آلات خارجــی بــه دلیـل عـدم بـاور بـه تـوان داخـل اسـت و ایـن رویکـرد، سیاسـت تعرفه‌ای کشـور بـرای حمایـت از تولیــدات داخلــی را بی‌اثــر نمــوده اســت.
در پژوهــش جامعــی کــه از ســال 1396 تــا 1400در اندیشــکده صنعــت ماشین‌ســازی پژوهشــکده مطالعـات فنـاوری ریاسـت جمهـوری در مـورد صنعـت ماشین‌سـازی کشـور صـورت گرفـت، تجـارب شـش کشـور کـره جنوبـی، آلمـان، هنـد، چیـن، ترکیـه و برزیـل در توسـعه صنعـت ماشین‌سـازی مـورد بررسـی قـرار گرفـت و چالش‌هـای پیـش روی تحـول صنعـت ماشین‌سـازی ایـران بـا بررسـی عمیــق زنجیــره ارزش پنــج حــوزه مهــم صنعتــی کشــور بررســی و راهبردهــای کلان، برنامه‌هــای عملیاتـی و راهکارهـای اجرایـی بـرای تحـول ایـن صنعـت شناسـایی و طراحـی گردیـد.
مقالاتی که در این پایگاه منتشر گردیده است، خلاصــه‌ای از بررســی وضــع موجــود صنعــت ماشین‌ســازی ایــران، مطالعــات تطبیقــی کشــورهای منتخــب و همچنیــن مطالعــات آسیب‌شناســی صنعــت ماشین‌ســازی کشــور از طریـق بررسـی عمیـق زنجیـره ارزش صنایـع منتخـب اسـت کـه در ذیـل پـروژه تدویـن «سـند راهبــردی و برنامــه اقــدام صنعــت ماشین‌ســازی» تهیــه گردیــده اســت.
صنعـت «ماشین‌سـازی» حـوزه‌ای مولّـد و زیربنایـی اسـت کـه وضعیـت آن در هـر کشـور، شـاخصی مهــم بــرای ارزیابــی ســطح توســعه‌یافتگی صنعتــی و تولیــدی آن کشــور محســوب می‌شــود. ایــن صنعـت، بـا تامیـن بخـش مهمـی از زیرسـاخت‌های تولیـد، توسـعه صنایـع دیگـر را تسـهیل می‌کنـد از ایـن رو تحـول صنعـت راهبـردی ماشین‌سـازی می‌توانـد بـه عنـوان راهـکاری عملـی بـرای عبـور صنایـع کشـور از مرحلـه مونتـاژ بـه نـوآوری و حرکـت اقتصـاد کشـور از مرحلـه خام‌فروشـی منابـع طبیعـی بـه سـمت ارزش‌آفرینـی مبتنـی بـر فنـاوری و نـوآوری مدنظـر قـرار گیـرد.
تجربــه کشــورهای توســعه‌یافته‌ای چــون آلمــان و کره‌جنوبــی و در ادامــه آنهــا مســیر در حــال پیمـودن کشـورهای درحـال توسـعه ماننـد هنـد و ترکیـه گـواه ایـن واقعیـت اسـت کـه یکـی از راهبردهــای اصلــی ایــن کشــورها در مســیر توســعه پایــدار، توجــه بــه صنعــت ماشین‌ســازی در سیاسـت‌گذاریهای صنعتـی و حمایـت ویـژه از ایـن صنعـت بـه عنـوان یکـی از محورهـای اصلـی توسـعه صنعتـی بـوده اسـت؛ چـرا کـه ایـن کشـورها بـه ایـن واقعیـت دسـت یافتـه‌انـد کـه یکـی از مهمتریــن حلقه‌هــای موجــود در زنجیــره ارزش هــر صنعــت اولویــت‌داری، حــوزه ماشین‌ســازی مرتبـط بـا آن صنعـت اسـت.
در کشـور مـا نیـز، بـه رغـم اینکـه بالـغ بـر 1500 شـرکت تجهیزات‌سـاز وماشین‌سـاز دانش‌بنیـان و در مجمــوع حــدود 6000 شــرکت فعــال در صنعــت ماشین‌ســازی وجــود دارد کــه توانایــی پاســخگویی بــه بخــش عمــده‌ای از نیــاز کشــور را دارنــد، ســالانه حــدود 5 تا 10 میلیــارد دلار از منابــع ارزی کشــور صــرف واردات ماشــین‌آلات و تجهیــزات صنعتــی می‌شــود کــه حــدود 20 درصــد از کل واردات کشــور اســت. بــه نظــر می‌رســد ایــن مســئله ناشــی از ذهنیــت و دیــدگاه مدیــران و سیاســت‌گذاران صنعتــی کشــور نســبت بــه ضــرورت واردات ماشــین‌آلات خارجــی بــه دلیـل عـدم بـاور بـه تـوان داخـل اسـت و ایـن رویکـرد، سیاسـت تعرفه‌ای کشـور بـرای حمایـت از تولیــدات داخلــی را بی‌اثــر نمــوده اســت.
در پژوهــش جامعــی کــه از ســال 1396 تــا 1400در اندیشــکده صنعــت ماشین‌ســازی پژوهشــکده مطالعـات فنـاوری ریاسـت جمهـوری در مـورد صنعـت ماشین‌سـازی کشـور صـورت گرفـت، تجـارب شـش کشـور کـره جنوبـی، آلمـان، هنـد، چیـن، ترکیـه و برزیـل در توسـعه صنعـت ماشین‌سـازی مـورد بررسـی قـرار گرفـت و چالش‌هـای پیـش روی تحـول صنعـت ماشین‌سـازی ایـران بـا بررسـی عمیــق زنجیــره ارزش پنــج حــوزه مهــم صنعتــی کشــور بررســی و راهبردهــای کلان، برنامه‌هــای عملیاتـی و راهکارهـای اجرایـی بـرای تحـول ایـن صنعـت شناسـایی و طراحـی گردیـد.
مقالاتی که در این پایگاه منتشر گردیده است، خلاصــه‌ای از بررســی وضــع موجــود صنعــت ماشین‌ســازی ایــران، مطالعــات تطبیقــی کشــورهای منتخــب و همچنیــن مطالعــات آسیب‌شناســی صنعــت ماشین‌ســازی کشــور از طریـق بررسـی عمیـق زنجیـره ارزش صنایـع منتخـب اسـت کـه در ذیـل پـروژه تدویـن «سـند راهبــردی و برنامــه اقــدام صنعــت ماشین‌ســازی» تهیــه گردیــده اســت.
یکی از راهکارهای اصلی توسعه صنعتی کشور، تقویت طراحی و ساخت داخل ماشین‌آلات و خطوط تولید مورد نیاز برای تولید محصول نهایی در رشته‌های صنعتی اولویت‌دار است. همان‌گونه که دسترسی به نهاده‌های سیال تولید نظیر مواد و انرژی موجب کاهش هزینه‌های جاری تولید می‌گردد، داخلی‌سازی نهاده‌های سرمایه‌ای یک رشته‌صنعت نظیر ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی نیز سبب کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری مورد نیاز و تسهیل شکل‌گیری و توسعه رشته‌های صنعتی می‌گردد؛ به عبارت دیگر صنعت «ماشین‌سازی» حوزه‌ای مولّد و زیربنایی است که وضعیت آن در هر کشور، شاخصی مهم برای ارزیابی سطح توسعه‌یافتگی صنعتی و تولیدی آن کشور محسوب می‌شود.
صنعت ماشین‌سازی یکی از اولویت‌های صنعتی اغلب کشورهای پیشرفته است که توسعه آن رشد اقتصادی، مزیت‌های رقابتی و صادراتی و توسعه صنعتی پرشتاب را برای آن‌ها به ارمغان آورده است. صنعت ماشین‌سازی در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه به عنوان پیشران توسعه صنایع دیگری چون راه و شهرسازی، کشاورزی و صنایع معدنی و شیمیایی ایفای نقش کرده و تمام صنایع، به‌نوعی مشتریان محصولات تولیدی این حوزه محسوب می‌شوند. از این رو توسعه پایدار و متوازن در شاخه‌های مختلف صنعتی نیازمند رویکرد توسعه‌ای، حمایتی و پویا به صنعت ماشین‌سازی است.
در کشور ما نیز، به‌رغم ظرفیت‌های مطلوب شامل فعالیت بیش از 1200 شرکت دانش‌بنیان در حوزه ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی و نیز پتانسیل ساخت بسیاری از ماشین‌آلات در داخل کشور، موانع و چالش‌های مختلفی در برابر رشد این صنعت وجود دارد. از سوی دیگر، با توجه به شرایط تحریمی کشور، توسعه این صنعت راهبردی اهمیتی دو چندان پیدا کرده است. مسلماً یکی از ضروری‌ترین اقدامات برای حمایت از این صنعت، اصلاح قوانین تضعیف‌کننده موجود و تدوین قوانین حمایتی جدید است. متأسفانه صنعت ماشین‌سازی به عنوان یک صنعت مادر، علی‌رغم اهمیت راهبردی آن، چه قبل از انقلاب و چه بعد از آن، از سوی سیاست‌گذاران صنعت کشور مورد بی‌مهری و کم‌توجهی قرار گرفته است. در این گزارش تلاش شده تا ضمن مطالعه روند توسعه صنعت ماشین‌سازی در کشورهای منتخب، وضع موجود این صنعت چالش‌های پیش روی آن در ایران بررسی شود و پیشنهادهای موجود برای توسعه این صنعت مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.
